Традыцыйная калядная батлейка «Віцебскі жлоб»

Віцебскі "жлоб" - гэта адметны тып народнага тэатра, які спалучае ў сабе статычную лялечную панараму з тэатрам ценяў, які рухаецца. Калядны паказ звязаны з нараджэннем Хрыста і адбываецца падчас калядных свят. Жлобам (жолабам, жлобкам) ​​звычайна завуць яслі для кармлення жывёл, у якіх Хрыстос ляжаў падчас пакланення вешчуноў. Гэты тып батлейкі быў распаўсюджаны ў Віцебскай губерні і прылеглых тэрыторыях у 19 стагоддзі.

      Батлейка “Віцебскі жлоб” - гэта лялечны тэатр, які моцна адрозніваецца ад звычайнага тыпу беларускай батлейкі тым, што спалучае ў сабе як статычную частку, так і рухомую. Сам тэатр мае выгляд трохкупальнай царквы, якая стаіць на спецыяльнай лаўцы і мае адну нішу, дзе ёсць фіксаваныя лялькі і тры нішы з дыскамі, якія рухаюцца, якія перамяшчаюць ценявыя фігуры. Дзеянне суправаджаецца песнямі і кантамі на тэму Калядаў. Сцэны, якія гуляюць у ім, адносяцца да свята Раства, Калядкаў. Таму перыяд паказаў вельмі кароткі, усяго два тыдні - ад Калядаў да Вадохрышча. Усё дзеянне выконвае батлейшчык, які запальвае свечку, запускае кружэлкі ў нішах і каментуе дзеянне, а таксама гурт, які выконвае песенную частку. Дзеянне пачынаецца са спеваў «Зямля і нябёсы», падчас якога батлейшык запальвае свечку ў першай нішы, дзе фігуркі вешчуноў, якія пакланяюцца нованароджанаму цару, другая ніша прадстаўляе сцэну “Уцёкі Святой Сям'і ў Егіпет”, трэцяя прадстаўляе цара Ірада, які аддае загад войска знішчыць усіх дзяцей. І ў канцы спяваецца радасная частка. Батлейшчык запальвае свечкі каля нерухомых фігур у сярэднім ніжнім аддзеле, які паказвае сцэну Раства, у "жлобку" ляжыць немаўля Хрыстос, каля яго Язэп з Марыяй, Анёл і прыходзіць "Хрыстаслаўленне". Выконваюцца песні і канты, якія ўслаўляюць Каляды. Усё дзеянне адбываецца ў цемры і фігуркі, якія круцяцца ў нішах у святле свечак, ствараюць чароўнае магічнае святло.

         Традыцыйная батлейка "Віцебскі жлоб" працуе сёння ў Наваполацку і ​​Віцебску. Яе рэстаўрацыя і распаўсюджванне адбыліся дзякуючы наваполацкаму майстру Андрэю Рэткаву, які доўгі час вывучаў мясцовыя традыцыі батлейкі і ўводзіў іх у практыку лялечнага тэатра “КапялюШ”, якім кіруе з 1996 года.

          Батлейка - гэта сінкрэтычны від мастацтва, які развівае розныя здольнасці і цікавасць да рэжысёрскай, драматычнай, музычнай, мастацкай, дызайнерскай дзейнасці, развівае цяслярскія і іншыя навыкі, спрыяе практыцы мовы, літаратуры, вакальнага і акцёрскага майстэрства. Спектаклі батлейкі “Віцебскі жлоб” уяўляюць вялікую цікавасць мясцовых жыхароў, як сведчанне адметнай мясцовай спадчыны, захаванне якой спрыяе культурнай разнастайнасці і творчасці чалавека.